Vesayet; kanunda sayılan çeşitli sebeplerden dolayı kendi işlerini sürekli olarak yerine getiremeyecek durumda olan ve bu sebeplerden dolayı koruma altına alınması gereken kişilerin korunmasını sağlayan hukuki bir kurumdur. Vesayette amaç vesayet altına alınan kişinin menfaatlerini koruyarak onun zarar görmesini önlemektir. Vasi, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kendisine ve mallarına özen göstermek ve hukuki işlemlerinde onu temsil etmek üzere vesayet makamı tarafından atanan bir vesayet organıdır. Kayyım ise, bir malın yönetilmesi veya belli bir işin görülmesi için vesayet makamı tarafından atanan bir vesayet organıdır. Makalemizin devamında vesayet kurumu ve kayyım hakkında sıkça sorulan sorular ve cevapları yer almaktadır.
Vesayeti gerektiren haller nelerdir?
- Küçüklük ( 18 yaşından küçük olmak - reşit olmamak)
- Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı (Bunama, Alzheimer vb.)
- Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim vb.
- Özgürlüğü bağlayıcı ceza ( Kişinin hüküm giymesi )
- İstek Üzerine (Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği vs. gibi sebeplerle işlerini yönetemeyenler)
Vesayet kararını kim verir?
Vesayet makamı, Sulh Hukuk Mahkemesi; denetim makamı, Asliye Hukuk Mahkemesidir. Vesayet kararı, kısıtlanması istenen kişinin yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından verilir. Kısıtlama kararı kısıtlananın yerleşim yeri ve nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilan edilir. Uygulamada ilan mahkemenin verdiği karar üzerine Türkiye çapında yayınlanan bir gazetede yayımlanması şeklinde gerçekleşir. Bu ilanda kısıtlanan kişiye atanan vasinin kim olduğu da belirtilmek zorundadır.
Vasinin - Kayyımın yükümlülüğü nedir?
Vasi, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kişiliği ve malvarlığı ile ilgili bütün menfaatlerini korumak ve hukuki işlemlerde onu temsil etmekle yükümlüdür.
Kayyımın atanmasıyla birlikte kısıtlının mallarının bir defteri tutulur, değerleri şeyler güvenli bir yerde saklanır, paralar faiz getirmek üzere yatırılır ve güvenli olmayan yatırımlar güvenli hale getirilir.
Kısıtlının mallarının satılması gerekliliği ortaya çıkarsa vasi, sulh hukuk mahkemesinin talimatı olmadıkça malları satamaz.
Vesayet altına alınan kişinin hukuki durumu nedir?
Kısıtlanan kişi sınırlı ehliyetsiz hale gelir. Bu kişiler vasisinin rızası olmadan borç altına giremezler, ancak kendilerini borç altına sokmayan işlemlerde rıza gerekmez.
Vasi atanmasında usul nedir?
Vesayet davalarında bir kimse dinlenilmeden savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetimi veya isteği sebebiyle kısıtlanamaz. Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlamaya ancak resmi sağlık kurulu raporu üzerine karar verilir. Hakim, karar vermeden önce, sağlık kurulu raporunu göz önünde tutarak kısıtlanması istenen kişiyi dinleyebilir. İlgili olan herkes, vasinin atandığını öğrendiği günden başlayarak 10 gün içinde atamanın kanuna aykırı olduğunu ileri sürebilir. Vesayet makamı, vasilikten kaçınma veya itiraz sebebini yerinde görürse yeni bir vasi atar; yerinde görmediği takdirde bu konudaki görüşü ile birlikte gerekli kararı vermek üzere durumu denetim makamına bildirir.
Vasi - Kayyım atanmasında eşin ve hısımların önceliği
Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet makamı, vesayet altına alınacak kişinin öncelikle eşini veya yakın hısımlarından birini, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar. Bu atamada yerleşim yerlerinin yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur.
Yargıtay'ın yerleşik görüşüne göre ehil olmak yahut ergin olmak vasi olmak için başlı başına yeterli değildir. Vesayet makamı ayrıca vasi - kayyım tayin edeceği kişinin şahsi kabiliyetini, becerilerini, ahlaki yapısını, yaşam biçimini de dikkate almak zorundadır.
Vasinin Görev Süresi
Vasi, kural olarak iki yıl için atanır. Vesayet makamı, bu süreyi her defasında ikişer yıl uzatabilir. Dört yıl dolunca vasi, vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir. Vasilik görevi, uzatılmadığı takdirde, sürenin dolmasıyla sona erer.
Kimler vasi olamaz?
Aşağıdaki kişiler vasi olamazlar:
- Kısıtlılar,
- Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler,
- Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar,
- İlgili vesayet daireleri hakimleri.
SONUÇ
Vesayetin kamu düzeninden olması nedeniyle gerek yargılama aşaması gerek ise vasi atanacak kişilerin seçilmesi özellik arz etmektedir. Vasinin hak ve yetkileri vesayet makamı olan Sulh Hukuk Mahkemelerinin denetimi altındadır.